De bekendste voortekens in de muziek zijn de kruisen en mollen. Maar er is nog een voorteken wat iets minder gebruikt wordt maar zeer zeker wel heel belangrijk is: het herstellingsteken.
In dit artikel ga ik je alles wat je wilt weten over deze 3 voortekens uitleggen, dus lees lekker verder.
Wat zijn voortekens in de muziek?
In de muziek hebben we maar 7 basistonen: C – D – E – F – G – A – B
Maar deze 7 tonen kunnen allemaal een halve toon verhoogd of verlaagd worden. Dit wordt aangegeven met één van de voortekens.
Er is een voorteken om aan te geven dat een noot verhoogd moet worden en een voorteken om aan te geven dat een noot verlaagd moet worden. En er is een voorteken om de verhoging of verlaging weer te herstellen, ongedaan te maken.
Het Kruis
Het voorteken de kruis geeft aan dat een noot een halve toon verhoogd moet worden.
Op de afbeelding hiernaast zie je hoe een kruis er uitziet.
Op de piano speel je dan niet de betreffende witte toets maar de zwarte toets die rechts van de witte toets ligt (de kruis verhoogd en rechts is hoog).
De betreffende noot krijgt een iets andere naam, er komen namelijk de letters “IS” achter de naam van de noot.
Een F wordt een Fis, een C wordt een Cis enz.
Als je dus ergens Fis ziet staan dan weet je dat het om een verhoogde F gaat.
De Mol
Het voorteken de mol geeft aan dat een noot een halve toon verlaagd moet worden.
Op de afbeelding hiernaast zie je hoe een mol er uitziet.
Op de piano ga je dan naar de zwarte toets die links van de piano ligt, dus lager (de mol verlaagd).
Ook de noot met een mol krijgt een andere naam, er komen de letters “ES” achter de naam van de noot.
Een B wordt een Bes, een D wordt een Des.
Bij de kruisen krijgen alle noten de toevoeging “IS”:
Cis – Dis – Eis – Fis – Gis – Ais – Bis
Bij de mollen zijn er 2 uitzonderingen, de A en de E krijgen alleen een “S”.
Ces – Des – Es – Fes – Ges – As – Bes
Het Herstellingsteken
Het laatste uit de voortekens in de muziek is het herstellingsteken.
De naam zegt het eigenlijk al, het herstellingsteken hersteld het kruis of de mol.
Een noot die verhoogd of verlaagd was door een kruis of mol wordt weer normaal.
Twee soorten voortekens in de muziek
We kennen 2 soorten voortekens in de muziek: het vaste voorteken en het toevallige voorteken.
Het Vaste voorteken
Het vaste voorteken staat helemaal vooraan bij de muzieksleutels.
Het vaste voorteken geeft aan dat je er het hele muziekstuk aan moet denken dat je iedere noot (waar het voorteken voor bedoeld is) moet verhogen of verlagen. Het geldt echt voor iedere noot, hoog of laag, links of rechts, over de hele piano.
Het Toevallige voorteken
Een toevallig voorteken kan je zo maar ergens midden in het muziekstuk tegen komen.
Een toevallig voorteken geldt alleen in de maat waarin het staat en alleen op de hoogte waar het staat.
In de afbeelding hieronder staat in de eerste maat een kruis voor de lage F, deze wordt nu een Fis. Op de 4e tel staat een hoge F, deze blijft een F want het kruis aan het begin van de maat geldt alleen op de hoogte van de lage F, dus niet voor de hoge F.
In de derde maat staat bij de 3e noot ook weer een kruis voor de F, deze wordt daardoor een Fis. Maar ook de F daarna wordt een Fis omdat deze op dezelfde hoogte staat als de F op de derde tel.
En dan de laatste maat, de F die daar staat is een gewone F want het kruis uit de vorige maat geldt alleen in die maat en dus niet in de laatste maat.
Welke kruis of mol wordt bedoeld?
Wanneer je wilt weten om welk kruis of mol het gaat dan is dat bij een toevallig voorteken makkelijk. Een toevallig voorteken staat namelijk precies voor de noot waar het op van toepassing is. Maar bij een vast voorteken werkt dat net even anders.
Bij een vast voorteken kun je zien aan de plek op de notenbalk voor welke noot het kruis of de mol bedoeld is.
In de afbeelding hiernaast zie je 3 mollen, de buik van de mol geeft precies de plek aan waar de mol voor bedoeld is.
De buik van de eerste mol staat precies door de middelste lijn, dat betekent dat de eerste mol bedoeld is voor de noot B.
De buik van de tweede mol staat tussen de 2 bovenste lijnen in, dat betekent dat de tweede mol bedoeld is voor de noot E.
En zoals ik je daarnet al heb verteld geldt de mol voor de B en de E voor iedere B en E die je in het stuk tegenkomt. Of deze nou hoog of laag staat dat maakt niet uit, bij een vast voorteken geldt het voorteken voor iedere hoogte.
Zo kun je dus aan de plek van het kruis of de mol zien voor welke noot hij bedoeld is.
Maar je kunt ook de vaste volgorde van de kruisen en mollen gaan onthouden, want in de muziek is hier een vaste volgorde voor.
En als je die volgorde weet hoef je nooit meer uit te rekenen welke kruis of mol bedoeld wordt.
De eerste kruis bijvoorbeeld is altijd voor een F en de tweede kruis is altijd voor een C.
De eerste mol is altijd voor de B en de tweede mol is altijd voor de E.
Als je het leuk vindt om te weten wat precies die volgorde is kun je dat in een vorig artikel dat ik heb geschreven lezen: Kruisen en mollen abacadabra
Ik vertel je daarin ook mijn Trucje om de volgorde van de kruisen en mollen makkelijk te kunnen onthouden.
Weet jij nu precies wat de voortekens in de muziek, de kruisen en de mollen zijn en wat ze doen? Laat het hieronder even weten.
Hoi Tanya,
Ik heb de cursus Piano Forte 1 met plezier gevolgd en kan nu zowaar al aardig noten lezen.
De kruizen en Mollen van deze nieuwsbrief sluiten naadloos aan op wat ik nog miste.
was al op internet opzoek en heel veel gevonden.
Heb een aantal boekjes Forte 2 en 3 aangeschaft en ook meerdere boekjes met Hollandse hits met viool sleutel en de F sleutel voor akkoorden linkerhand.
Ik kan deze al aardig vertalen door wat ik allemaal heb geleerd ( Heel veel )
Ben nu via internet info alles van akkoorden en van de 12 toonladders aan het leren.
Heb in mijn netwerk één persoon die al van haar tiende piano speelt. Mooie respons.
Ga nu proberen liedjes te bestuderen en te spelen uit de aangeschafte boekjes daar ligt voor mij voorlopig de lat hoog genoeg mee.
Ik ben enthousiast en onderzoek van alles om te leren heb voorlopig ruim voldoende te bestuderen en te oefenen. Ik loop uit pure belangstelling heerlijk in 7 sloten gelijk maar zeker in ontspannen sfeer.
In een later stadium ga ik de cursus piano spelen met akkoorden volgen.
Dank voor zover, ik ben er veel wijzer van geworden en het is voor mij een juiste manier om de lessen tot me te nemen en te kunnen herhalen.
Ben nog naar een piano concert geweest van Michael Wilmering en Nicolas van Poucke prachtig.
Opening nieuwe Jurriaanse zaal in de Doelen Rotterdam speciaal voor geluid.
Van snel naar langzaam van zacht naar hard en van wild naar rustig prachtig samenspel.
Zeer veel dank tot nu toe.
Met vriendelijke groet
Bert de Coninck